20
IMPERATIVES
Emir cümleleri, yalnızca emir vermek ya da kural ve yasaklardan söz etmek için değil, birinden bir şey yapmasını rica etmek, öneride bulunmak, teklifte bulunmak, uyarıda bulunmak, yol tarif etmek, birisini teşvik etmek, iyi dilekte bulunmak gibi çeşitli durumlarda da kullanılır. Genellikle söz konusu fiilin yalın biçiminin cümle başına getirilmesiyle oluşturulur. Olumsuz biçimi için cümle başına do not ya da kaynaştırılmış biçimi olan don’t getirilir. Şimdi emir cümlelerinin nerelerde kullanıldıklarını örneklerle görelim:
Take the first turning on the right.
Sağdan ilk sokağa sapın. (= yol tarif ederken)
Sağdan ilk sokağa sapın. (= yol tarif ederken)
Don’t lean out of the window.
Pencereden sarkmayın. (= uyarıda bulunurken)
Pencereden sarkmayın. (= uyarıda bulunurken)
Try again__you nearly did it.
Yeniden dene__neredeyse başardın. (= birisini teşvik ederken)
Yeniden dene__neredeyse başardın. (= birisini teşvik ederken)
Enjoy your holiday.
İyi tatiller. (= birisine iyi dilekte bulunurken)
İyi tatiller. (= birisine iyi dilekte bulunurken)
Have some more cake.
Biraz daha kek alsana. (= birisine ikramda bulunurken)
Biraz daha kek alsana. (= birisine ikramda bulunurken)
Don’t smoke here.
Burada sigara içmeyin. (= kuraldan, yasaktan, uyarıdan söz ederken)
Burada sigara içmeyin. (= kuraldan, yasaktan, uyarıdan söz ederken)
Emir cümlelerinde iki fiili and ile bağladığımızda cümleye ‘-ip, -ıp’ anlamı, or ile bağladığımızda ise ‘yoksa’ anlamı katmış oluruz:
Go and see that film. It’s wonderful.
O filmi gidip gör. Harika.
O filmi gidip gör. Harika.
Don’t do that again or you’ll be in trouble.
Onu bir daha yapma yoksa başın belaya girer.
Onu bir daha yapma yoksa başın belaya girer.
Cümlenin başında ya da sonunda kullanılan please sözcüğü, emir cümlelerini yumuşatır:
Please sit down./Sit down, please.
Lütfen otur/oturun/oturunuz.
Lütfen otur/oturun/oturunuz.
Eğer emir cümleleri vurgulanarak söylenmek istenirse, cümle başına do sözcüğü getirilir. Bu kullanım, daha çok ricalarda, şikâyetlerde ve özürlerde yaygındır:
Do sit down.
Buyrun oturun.
Buyrun oturun.
Do forgive me.
Beni affet ne olur.
Beni affet ne olur.
Do wait for me.
Beni beklesene.
Beni beklesene.
Do be quiet!
Sessiz olsana!
Sessiz olsana!
Emir cümlelerinin başında never ve always sözcükleri de yaygın olarak kullanılır:
Never speak to your father like that again.
Babanla sakın bir daha böyle konuşma.
Babanla sakın bir daha böyle konuşma.
Always remember what I told you.
Sana söylediğimi hep hatırla.
Sana söylediğimi hep hatırla.
Emir cümlelerinin başında istenirse you sözcüğü vurgu amacıyla ya da kızgınlık belirtisi olarak kullanılabilir:
You come here!
Sen buraya gel!/Siz buraya gelin!
Sen buraya gel!/Siz buraya gelin!
You take your hands off me!
Çek ellerini üzerimden!
Çek ellerini üzerimden!
Eğer cümle olumsuz ise emir cümlesi şöyle kurulur:
Don’t you believe it.
Sen ona inanma. (You don’t believe it denmez)
Sen ona inanma. (You don’t believe it denmez)
Emir cümlelerinin başında ya da sonunda bir isim ya da zamir kullanılabilir:
Somebody answer the phone.
Birisi telefona baksın.
Birisi telefona baksın.
Nobody move.
Kimse kıpırdamasın.
Kimse kıpırdamasın.
Sally come here.
Sally buraya gel.
Sally buraya gel.
Eğer cümle olumsuz ise emir cümlesi şöyle kurulur:
Don’t anybody say a word.
Kimse tek kelime etmesin! (Anybody don’t say … denmez)
Kimse tek kelime etmesin! (Anybody don’t say … denmez)
